Sunday, November 25, 2007



سهنديه- محمد حسين شهريار
سهه ندييه - محه ممه د حوسئين شهرييار




http://sehend-turkce.blogspot.com/


سهنديه- محمد حسين شهريار
سهه ندييه - محه ممه د حوسئين شهرييار


شاه داغیم، چال پاپاغیم، ائل دایاغیم، شانلی سهه ند´یم
باشی توفانلی سهه ند´یم، اوره يي قانلي سهه ند`يم

باشدا حئیدر بابا تک قارلا، قیروولا قاریشیبسان
سون ایپه ک تئللی بولودلارلا اوفوقده ساریشیبسان
ساواشارکه ن باریشیبسان

گؤیده ن ایلهام آلالی، سیرری سماواتا دییه رسه ن
هله آغ کورکو بورون، یازدا یاشیل دون دا گییه رسه ن
قورادان حالوا یییه رسه ن


دؤشله رینده سونالار سينه سي تک شوخ ممه له رده
نه سرین چئشمه له رین وار
او یاشیل تئلله ری، یئل هؤرمه ده آینالی سحه رده
عیشوه لی ائشمه له رین وار
قوی یاغیش یاغسا دا یاغسین
سئل اولوب آخسا دا آخسین
یانلاریندا دره له ر وار
قوی قله م قاشلارین اوچسون فره له رله، هامی باخسین
باشلاریندا هئره له ر وار
سیلدیریملار، سره له ر وار

او اته کله رده نه قیزلار یاناغی لاله له رین وار
قوزولار اوتلایاراق نئیده نه خوش ناله له رین وار
آی کیمی هاله له رین وار

گول- چیچه کده ن بزه نه نده، نه گلینله ر کیمی نازین
یئل اسه نده او سولاردا نه درین راز-و نیازین
اوینایار گوللو قوتازین
تیتره ییر ساز تئلی تک شاخه له رین چایدا، چمه نده
یئل او تئلله رده گزه نده، نه کوراوغلو چالی سازین
اؤرده یین خلوه ت ائدیب گؤلده پریله رله چیمه نده
قول-قاناددان اونا آغ هؤوله آچار غمزه لی قازین
قیش گئده ر، قوی گله یازین

هله نووروز گولو وار، قار چیچه یین وار، گله جه کله ر
نيل ياغيشدا يووونار كنده، گونه شله ن گوله جه كله ر
اوزله رین تئز سیله جه کله ر

قیشدا کكلیک هه وه سيیله، چؤله قاچدیقدا جاوانلار
قاردا قاققیلدایاراق نازلی قه لمقاشلارین اولسون
یازدا، دؤشله رده ناهار منده سین آچدیقدا چوبانلار
بوللو سودلو سوروله ر، دادلی قاووتماجلارین اولسون

آد آلیب سنده ن او شاعیر کی سن اوندان آد آلارسان
اونا هر داد وئره سه ن، یوز او موقابیل داد آلارسان
تاریدان هر زاد آلارسان
آداش اولدوقدا، سن اونلان داها آرتیق اوجاليرسان
باش اوجالماقدا دماوه ند داغیندان باج آلارسان
شئر الینده ن تاج آليرسان

او دا شئعرین، اده بین شاه داغیدیر، شانلی سهه ند`یم
او دا سن تک آتار اولدوزلارا شئعریله کمه ندی
او دا سیمورغدان آلماقدادی فندی
شئعر یازاندا قله مینده ن دييه سه ن دورر سپه له ندی
سانکی اولدوزلار اله ندی
سؤز دییه نده گؤروسه ن قاتدی گولو، پوسته نی، قندی
یاشاسین شاعیر افه ندی!

او نه شاعیر، کی خه یال مرکه بینه شوو شیغيیاندا
او نهه نگ آت آیاغین توزلو بولودلاردا قویاندا
لوله له نمه کده دی یئر-گؤی، نئجه تومار سارییاندا
گؤره جه کسه ن او زاماندا
نه زامان وارسا، مکان وارسا کسیب بیچدی بیر آندا
گئچه جه کله ر، گله جه کله ر نه بویاندا، نه او یاندا
نه بييلم قالدي هاياندا؟

او نه شاعیر، کی داغین وصفینه میصداق اونو گؤردوم
من سنین تک اوجالیق مشقینه مششاق اونو گؤردوم
عئشقه، عئشق اهلینه موشتاق اونو گؤردوم

باخ نه حؤرمه ت وار اونون اؤز دئمیشی توک پاپاغیندا
شهريیار´ین تاجي اه یمیش باشی دورموش قاباغیندا
باشینا ساوریلان اینجی، چاریق اولموش آیاغیندا
وحی`دیر شئعری، مله کله ردی پیچیلدار قولاغیندا
آیه له ردیر دوداغیندا
شهدي وار بال دوداغيندا

او دا داغلار کیمی شانینده نه یازسام، یاراشاندیر
او دا ظالیم قوپاران قارلا، کوله کله دوروشه ندیر
قودوزا، ظالیمه قارشی سینه گرمیش، ووروشاندیر
قودوزون کورکونه، ظالیم بیره له ر تک داراشاندیر
آمما وجهینده فقیر خالقی اه ییلمیش، سوروشاندیر
قارا میلله ت ده هونه ر بيلسه، هونه رله آراشاندیر
قارالارلا قاریشاندیر، ساریشاندیر

گئجه حاققین گؤزودور، طور تؤره تمیش اوجاغیندا
اریییب باغ تک اوره کله ردی یانارلار چیراغیندا
مئی، محه ببه تده ن ایچیب لاله بیتیبدیر یاناغیندا
او بیر اوغلان کی، پریله ر سو ایچه رله ر چاناغیندا
اینجی قاینار بولاغیندا
طبعی بیر سئوگیلی بولبول، کی اوخور گول بوداغیندا
ساری سونبول قوجاغیندا
سولار افسانه دی سؤیله ر اونون افسونلو باغیندا
سحه رین چنلی چاغیندا

شاعیرین ذؤوقو، نه افسونلو، نه افسانه لی باغلار
آی نه باغلار کی "الیف لئیلی"ده، افسانه ده باغلار
اود یاخیب، داغلاری داغلار
گول گوله رسه بولاق آغلار

شاعیرین عاله می اؤلمه ز، اونا عاله مده زاوال یوخ
آرزيلار اوردا نه خاطیرله یه، ایمکاندی، ماحال یوخ
باغ-ي جننه ت کیمی اوردا "بو حارامدیر، او حالال" یوخ
او محه ببه تده ملال یوخ
اوردا حالدیر، داها قال یوخ

گئجه له ر اوردا گوموشده ندی، قیزیلداندي گونوزله ر
نه زوموررود کیمی باغلاردی، نه مرمه ر کیمی دوزله ر
نه ساری تئللی اینه کله ر، نه آلا گؤزلو اؤکوزله ر
آی نئجه آی کیمی اوزله ر

گول آغاجلاری، نه طاووس کیمی چترین آچیب الوان
حولل.ه کروانیدی، چؤلل.ه ر، بزه نير سورسه بو کاروان
ده وه کاروانیدي داغلار، یوکو اطله سدی بو حئیوان
صابیر´ین شهرینه دوغرو، قاتاری چکمه ده سروان
او خه یالیمداکی شیروان

اوردا قار دا یاغار، آمما داها گولل.ه ر سولابیلمه ز
بو طبیعه ت، او طراوه تده ماحالدیر، اولابیلمه ز
عؤمر پئیمانه سی اوردا دولابیلمه ز

او اوفوقله رده باخارسان نه دنیزله ر، نه بوغازلار
نه پریله ر کیمی قو قوشلاري اوچماقدا، نه قازلار
گؤلده چیممه کده نه قیزلار

بالیق اولدوز کیمی گؤل.له رده، دنیزله رده پاریلدار
آبشار مورواریسین سئل کیمی تؤکدوکده خاریلدار
یئل کوشولدار، سو شاریلدار

قصرله ر واردی قیزیلدان، قالالار واردی عقیقده ن
رافائل تابلوسو تک، صحنه له ری عهد-ي عتیقده ن
دویماسان کؤهنه رفیقده ن

جننه تین باغلاری تک باغلارینین حورو قوصورو
دوزولوب غورفه ده، بالكوندا جه واهير كيمي حوري
الده حوریله رینین جام-ی بولورو
تونگونون گول کیمی صهبا-يی طهورو

نه ماراقلار کی، آییق گؤزله ره رؤیادی دئییرسه ن
نه شافاقلار کی، درين باخمادا دریادی دئییرسه ن
اویدوران جننه ت-ي مأوادی دئییرسه ن

زؤهره نین قصری بیریلیان، حيصاري اينجيدي، یاقوت
قصر-ی جادودو، موهه ندیسله ری هاروت ایله ماروت
اوردا مانی دایانیب قالمیش او صوره تله ره مبهوت
قاپی قوللوقچوسو هاروت

اوردادير شئعر-و اده ب منبه عی، سرچئشمه دی قاینار
نه پریله ر کیمی فه وواره ده ن افشان اولوب اوینار
شاعیر آنجاق بونو آنلار

دولو مهتاب کیمی ایسته خریدی فه وواره له ر ایله
مله که اوردا چیمه ر، آی کیمی مهپاره له ر ایله
گوللو گوشواره له ر ایله
شئعر-و موسیقی شاباش اولمادا، افشاندی، پریشان
سانکی آغ شاهی`دیر اولماقدا گلین باشینا افشان
نه گلینله ر کی، نه انلیک اوزه سورته رله، نه کیرشان
یاخا، نه تولکو، نه دووشان

آغ پریله ر، ساری کؤینه کلی بولودلاردان انیرله ر
سود گؤلونده، مله که ایله چیمه رکه ن سئوینیرله ر
سئوینیرله ر، اؤیونورله ر
قاوزاناندا هله الده دولو بیر جام آپاریرلار
سانکی چنگیله ره، شاعیرله ره، ایلهام آپاریرلار
دریا قیزلارینا پئیغام آپاریرلار

دنیزین اؤرتویو ماوی، اوفوقون سقفی سماوی
آینادیر هر نه باخیرسان: یئر اولوب گؤیله موساوی
غرق اونون شئعرینه راوی
غورفه له ر، آی، بولود آلتیندا اولار تک گؤرونورله ر
گؤز آچیب یومما، چیراقلار کیمی یاندیقدا سؤنورله ر
صحنه له ر چرخ-ی فله ک تک بورونوب، گاه دا چؤنورله ر
کؤلگه لیکله ر سورونورله ر

زوهره بالكوندا ايلاهه شینئلینده گؤرونه رکه ن
باخسان حافيظ´ی ده اوردا جلاله تله گؤره رسه ن
نه سئوه رسه ن

گاه گؤره ن حافظ-ي شیراز ایله بالکوندا دوروبلار
گاه گؤره ن اورتادا شطره نج قورارکه ن اوتوروبلار
گاه گؤره ن سازیله، آوازیله ائیله نجه قوروبلار
سانکی ساغه ر ده ووروبلار

خاجه الحان اوخویاندا، هامی ایشده ن دایانیرلار
او نه واله رله پریله ر گاه اویوب، گاه اویانیرلار
لاله له ر شؤعله سی، الوان شیشه رنگی بویانیرلار
نه خومار گؤزله، یانیرلار

قاناد ایسته ر بو فضا، قوی قالا ترلانلی سهه ند`یم
ائشیت اؤز قیصصه می، دستانیمی، دستانلی سهه ند`یم
سنی حئیدر بابا او نعره له ر ایله چاغیراندا
او سفیل داردا قالان، تولکو قاوان شئر باغیراندا
شئیطانین شیللاغا قالخان قاتیری نوخدا قیراندا
دده قورقوت سسین آلدیم، دئدیم آرخامدی، ایناندیم
آرخا دوردوقدا سهه ند`یم ساوالان تک هاوالاندیم
سئله قارشی قاوالاندیم

جوشقون´ون دا قانی داشدی، منه بیر هایلی سس اولدو
هر سسیز بیر نفه س اولدو
باکی داغلاری دا، های وئردی سسه، قیها اوجالدی
او تایین نعره له ري سانکی بو تایدان دا باج آلدی
قورد آجالدیقدا قوجالدی

راحیم´ین نعره سی قاوزاندی، دییه ن توپلار آتیلدی
سئل گلیب نهره قاتیلدی ....
روسته م´ین توپلاری سسله ندی، دییه ن بومبلار آتیلدی
بیزه گول-غونچا ساچیلدی

قورخما گلدیم دییه، سسله رده منه جان دئدی قارداش
منه جان-جان دییه ره ک، دوشمه نه قان-قان دئدی قارداش
شهریيار سؤیله مه ده ن
گاه منه سولطان دئدی قارداش
من ده جانیم چیغیریب: جان سنه قوربان دئدی قارداش
یاشا اوغلان! سیزه داغدان، دلی جئیران دئدی قارداش
ائل، سیزه قافلان دئدی قارداش
داغ، سیزه آسلان دئدی قارداش

داغلی حئیده ربابا´نین آرخاسی هر یئرده داغ اولدو
داغا داغلار دایاق اولدو
آرزیم آینا-چیراق قویمادا، آیدین شافاق اولدو
او تایین نغمه سی قاوزاندی، اوره کله ر قولاق اولدو
یئنه قارداش دییه ره ک، قاچمادا باشلار آیاق اولدو
قاچدیق، اوزله شدیک آرازدا،.....
یئنه گؤزله ر بولاق اولدو
یئنه غمله ر قالاق اولدو
یئنه قارداش سایاغی سؤزله ریمیز بیر سایاق اولدو
وصل اییین آلمادا، ال چاتمادی عئشقیم داماق اولدو
هله لیک غم سارالارکه ن قارالار دؤندو آغ اولدو
آراز´ین سود گؤلو داشدی، قایالیقلار دا باغ اولدو
ساری سونبولل.ه ره زولف ایچره، اوراقلار داراق اولدو
یونجالیقلار یئنه بیلدیرچینه یای-یاز یاتاق اولدو
گؤزده یاشلار چیراق اولدو
لاله بیتدی یاناق اولدو
غونچا گولدو، دوداق اولدو
نه ايسه سولدا، ساغ اولدو

ائلیمی آرخامی گؤردوکده ظالیم اووچو قیسیلدی
سئل کیمی ظولمو باسیلدی، زینه آرخ اولدو، کسیلدی
گؤل، گؤزونده ن یاشی سیلدی
تور قوران اووچو آتين قاومادا، سیندی، گئری قالدی
اؤزو گئتدی، يئري قالدی

آمما حئیده ربابا دا بیلدی کی، بیز تک هامی داغلار
باغلانیب قول-قولا زنجیرده، بولودلار اودور آغلار
نه بیلیم بلکه طبیعه ت اؤزو نامه رده گون آغلار
اه یری یوللاری آچارکه ن، دوز اولان قوللاری باغلار
صاف اولان سینه نی داغلار

داغلارین هر نه قوچو، ترلانی، جئیرانی، مارالی
هامی دوشگون، هامی پوزغون، سینه له ر داغلی، یارالی
گول آچان یئرده سارالی

آمما ظن ائتمه کی، داغلار یئنه قالخان اولاجاقدیر
محشه ر اولماقدا بولودلار، هامي وولقان اولاجاقدیر
ظولم دونیاسی یانارکه ن ده تیلیت قان اولاجاقدیر
وای نه توفان اولاجاقدیر

دئدین: آزه ر ائلینین بیر یارالی نیسگیلییه م من
نیسگیل اولسام دا گولوم بیر ابه دی سئوگیلییه م من
ائل منی آتسا دا اؤز گولشه نيمين بولبولویه م من
ائلیمین فارسیجا دا دردینی سؤیله ر دیلییه م من
دئنه! دوغرو نه قارانلیق ایسه ائل مشعه لییه م من
ابه دييه ت گولویه م من

نیسگیل اول چرچییه قالسین کی جه واهیر نه دی قانمیر
مده نیيه ت دبین ائیلیر بده ويیه ت، بیر اوسانمیر
گون گئدیر آز قالا باتسین، گئجه سینده ن بیر اویانمیر
بیر اؤز احوالینا یانمیر

آتار اینسانلیغی آمما، یالان انسابی آتانماز
فیتنه قاوزانماسا بیر گون، گئجه آسوده یاتانماز
باشی باشلارا قاتانماز

آمما منده ن ساری، سن آرخایین اول شانلی سهه ن`دیم
دلی جئیرانلی سهه ن`دیم
من داها عرش-ي اعلا کؤلگه سی تک باشدا تاجیم وار
الده موسا كيمي فيرعون´ا قنیم بیر آغاجیم وار
حره جیم یوخ، فره جیم وار

من علی اوغلویام، آزاده له رین مردي، مورادی
او قارانلیقلارا مشعه ل
او ایشیقلیقلارا هادی
حاققا، ایمانا مونادی
باشدا سینماز سیپه ریم، الده کوته لمه ز قیلیجیم وار

--------------------------------------
*بعضي يايينلاردا اؤزگون متينده بولونمايان و بولود قاراچورلويا عاييد اولماديقلاري ساولانان (ايدديعا ائديله ن) آشاغيداكي ديزه له ر (بندله ر) بو قوشاغا (پوئمايا) آرتيريلميشدير:

[*دردیمیز سانما کی، بیر تبریز-و تئهران´دیر عزیزیم
یا کی، بیز تورک´ه جهننه م اولان ایران´دير عزیزیم
یوخ بو دین داعواسیدیر، دونیا تیلیت قاندیر عزیزیم
تورک اولا، فارس اولا دوزلوک داها تالاندیر عزیزیم
بیز آتان دیندیر، آتان دا بیزی ایماندیر عزیزیم
سامیری مورته د ائدیب هر نه موسه لماندیر عزیزیم
اوممه تین هارون´و من تکله رله گیریاندیر عزیزم
هر طره فده ن قیلیج اندیرسه له قالخاندیر عزیزیم
بیر بیزیم درمانیمیز موسی-يي عيمران´دیر عزیزیم
گله جه ک شوبهه سی یوخ، آیه-يی قورآن`دیر عزیزیم
او هامی دردله ره درماندیر عزیزیم

دوقتور اولدوقدا بشه ر بو یارانی ساغلاماق اولماز
اولماسا آللاه الی دین مره ضین چاغلاماق اولماز
داغلاماق دا علاج اولسا بیر ائلی داغلاماق اولماز
دینی آتمیش ائله یاوروم داها بئل باغلاماق اولماز
او گولوب آغلایا دا، اونلا گولوب آغلاماق اولماز
شئیطانی یاغلاماق اولماز*]


Saturday, November 24, 2007



خالق شاعیری « بولود قاراچورلو٫ سهند» و اونون یارادیجیلیغی (۱۳۵۸-۱۳۰۵)

واحید قاراباغلي

موعاصير آزربایجان ادبیياتینین گٶرکه ملی شاعیری بولود قاراچورلو سهند ۱۳۰۵ اینجی ایلده مراغه شهه رینده بیر ایشچی عایيله سینده دوغولموشدور.

شاعیریمیز سهند اٶلکه میزده اوز وئرمیش بویوک تاریخی حادیثه لرین شاهیدی و میللی حرکاتین ایشتيراکچیسی اولموشدور.

بولود قاراچورلو سهند ريضاخان ايستيبدادینین ان قورخونج ایللرینده دوغولوب, بویا باشا چاتدی. او درس اوخوماق اوچون گئتدیيی مدرسه ده اوز آنا دیللینده اوخویوب – یازماق و حتتا دانیشماغا حاقلی اولماسا بئله, یارادیجیلیغا باشلادیغی گوندن شئعر و منظومه سینین اساس حیصصه سینی آنا دیلینده یازماغا باشلادی و عومرونون سونونا قده ر ده بو دوزولمه ز شرایيطه باخمایاراق اوز وارلیغی, دیلی, تاریخی, مدنیيتی یولوندا یورولمادان و یئنیلمه دن جار چکیب قلم چالدی. آزربایجان ميللی حٶکومت چاغلاری سهند یاخشی نفس چکیردی بو دوورده او بعضی ادبی ییغینجاقلاردا ایشتیراک ائتمکله ادبیياتلا داها آرتیق تانیش اولموش و شاعیرلر مجلیسینده دویغولو شئعرلر اوخویاردی, شاعيرین ایلک شئعر نومونه لری ۱۹۴۵-ده تبریزده بيراخیلان شاعیرلر مجلیسی انتولوژیسینده بيراخیلدی. .

بو شئعرلرده سسله نه ن :

تاریخلر بویونجا ائی بویوک وطن
یاغیيا, دوشمنه اه ییلمه دين سن
بوگون طبیعتدن ایلهام آلدیم من
گئچدی سحر وقتی بو سوز اوره کدن
اینسانا روح وئره ن دیلینه آلقیش

او ایللرده, گونئی آزربایجاندا قورولان ميللی دئموکراتیک ایسته کلرینی عمله گئچیرمه يه مووففق اولدو, بیر ایلدن اوزون چکمه یه ن بو حٶکومت ريضاخان ایستیبدادینین قوربانی اولدو, لاکین قانا بویانمیش آزربایجاندا کوزه ره ن اوجاق سٶنمه دی, شاعیر چوخلو آزربایجان یازیچیلاری کیمی شاه ایستیبداد رئژیمینین طرفیندن حبسه آلینیب, سونرا سورگون ائدیلدی. شاعیریمیز چوخلو شيکنجه لره معروض قالدی آمما آنا دیلینه, آنا یوردونا و دوغما ائللرینه وفالی قالاراق, ائللر ایچینده محببت , سئوگی, ایگیدلیک و اينسانيیتدن نغمه لر قوشوب دستانلار یاراتدی. سهند ۱۹۵۱ ایللرینده دوستاقدا ایکی بویوک منظومه, بیریسي « آراز» و او بیریسی « خاطیره»نی یازدی. بو منظومه لرده بویوک بیر خالقین باشینا گله ن تاریخی فاجیعه لردن سوز اچیر.

شاعیر آراز منظومه سینی بو سوز ایله باشلايیر :

من آراز آديیلان
چوخ زاماندیر تانیشام
ان کیچیک یاشلاریمدان
اونو راوانلامیشام
قوجا بابام نه واختکن
بوغازیم آغرییاردی
آراز گئچمیشه م دئیه
بوغازیمی سیخاردی
سوروشاردیم : آی بابا
آراز نه دیر گئچمیسه ن ؟
سویوندان ایچمیسه ن؟
سوالیمدان بابامین
یاشالاردی گوزلری
اوزونون چیيینلرینده
گیزله نردی کدری
اوزومه مایوس, مایوس
باخیب دئمه زدی بیر سوز
گوره ردیم آنجاق اولوب
اونون توکلری بیز- بیز
سونرا دا قارداشیمین
آدین قویدولار آراز,
لاکین, اوندا دا منه
آیدینلاشمادی بو راز
آمما اراز بئشیکده
یاتیب ییرغانان زامان
بو سوزلری دینله ردیم
آنامین لایلاسیندان:
آرازی آییردلار,
قوم ایله ن دویوردولار,
من سندن آیریلمازدیم,
ضولمونه ن آییردیلار.

شاعير سهند « خاطيره» منظومه سینده ایسه ظولم اودونا یانمیش یوردو بئله تصویر ائدیر :

گزیره م چوللری کورا یوللاری,
کوله ک پیچیلدادیر قورو کوللاری
قاریشما چیخیر بیر سورو داوار
بوتونسورو گوله میر, گئچی-قویونلار
بیر – بیرینه گئچمیش قابیرغالاری
دوز تک یالاییر بوش قابلاری
اون ایکی یاشیندا کیچیک بیر چوبان
چیينینده آسیلی بوش داغارجیقدان
ساکیت دایانمیشدیر, نه سمیر نه سس
گاهدان بیر چکیردی دریندن نفس
اوزونده غوصصه دن گیزلی بیر ایز وار
اینتیظار گوزلری یولدا قالمیشدیر
بیلمه م توته يینی هارایا سالمیشدیر
گورونور چوخداندیر نغمه چالماییر
داغلارا, داشلارا هارای سالماییر
اونون دا روحونو اولدورمیش سيتم
اونون دا قلب ائوین ظولم الی ییخمیش
بوتون نغمه لری یادیندان چیخمیش

سهند تئهراندا سورگون اولان زامانلاردا دا ادبی ییغینجاقلاردا گئنیش شکیلده ایشتیراک ائتمکله بیر چوخ شاعیر و یازیچیلاریلان داها آرتیق یاخیندان تانیش اولور. سهندین تانیش اولدوغو کیمسه لردن کی قاباقجا دا اونلا آز – چوخ تانیش ایدی اوستاد محمد علی فرزانه ایدی, سهندین اوستاد فرزانه ایله تانیش اولماسی سهندین یاشاییشیندا بیر دٶنوک نوقطه حئسابا گله بیله ر, نییه کی اوستادین تاپشیریقلاری و گوسته ریشلری نتیجه سینده سهند « سازیمیمن سوزو» کیمی شاه اثری یاراتدی.

بو بیرینجی درجه لی شاعیر هله ایراندا تورکلرین آنا کیتابی ساییلان « دده قورقود» چاپ اولمامیشدان اونجه, اونون بیر سیرا بویلارین نظمه چکمیش و دئمک منظوم «دده قورقود» یارادا بیلمیشدی.

سهندین بو شاه اثرله ماراقلانماسی و تانیشلیغی بو مساله نی ثوبوتا یئتیریر کی شاعیر کولتورونه و مدنیيتینه آرتیق اوستونلوک وئریردی و بونا اساس دا شاعیرین اثری خالق طرفیندن ماراقلانیب و نئچه دفعه لرله چاپ اولوندو.

سهند بیر آزادلیق سئوه ن شاعیر ایدی کی اینسانچیلیق, قارداشلیق و میللتچیلیک شئعرلرینده اوز یئرین توتابیلمیشدی. او شئعرینین بیرینده بئله دئییر : اه یه ر من تورکلردن ديفاع ائدیره مسه بو او دئمک دئییل کی اونلاری اوستون بیر عيرق (نژاد) بیلیره م بلکه اونلارین اینسانی حوقوقلارینی طلب ائدیره م. سهند ائله او شئعرینده بونا گوره کی آزربایجان میللتینه ظولم اولونور , ائعتيراضینی بئله دئییر :

من دئمیره م, اوستون نژاددانام من,
دئمیره م, ائللریم ائللردن باشدیر,
منیم مسلکیمده, منیم یولومدا
میللتلر هامیسی دوستدور, قارداشدیر
چاپماق ایسته میره م من هئچ میللتین
نه دیلین, نه یئرین نه ده امه يین
تحقیر ائتمه ییره م هده له میره م
گئچمیشین, ایندیسین یا گله جه يین
من آییرماییرام, آیری سالماییرام
قارداشی – قارداشدان, آروادی- اردن
آنانی- بالادان, اتی- دیرناقدان
اوره کدن, قانادی- پردی
پوزماق ایسته میرم بیرلیکلری
اینسانلیق بیرلیيی ایدئآلیمدیر
قارداشلیق, یولداشلیق, ابدی باریش
دونیادا ان بویوک ارزولاریمدیر
آنجاق بیر سوزوم وار: من ده اینسانام
دیلیم وار-خالقیم وار, یوردوم-یووام وار
یئردن چیخمامیشام گوبه لک کیمی
آدامام, حاققیم وار, ائلیم – اوبام وار
قول یارانمامیشام یاراناندا من
هئچ کسه اولمارام, نه قول نه اسیر
قورتولوش عصریدیر اینسانا بو عصر
اسیر اولانلار دا بوخووون کسیر.

سهند ۱۳۴۶ اینجی ایلده شاعیر شهریارا مکتوبلار یازدی. بو مکتوبدا شاعیر ائلین دردلرینی سویله مکدن سونرا شهریاردان ایسته ییر بو یارالارا مرهم قویسون. سهند مکتوبونون بیر چوخ یئرینده اوستاد شهریارا چوخ ناراحات حالدا یاناشیر. سهندین فیکرینجه «هر بیر هنر صاحیبی ائلینه گووه نیب ائلینه آرخالانماسا, ائلین گوزوندن دوشوب کنارا قویولاجاقدیر».

سهندین شهریارا یازدیغی مکتوبوندان :

اٶزگه چیراغینا یاغ اولماق بسدیر
دوغما ائللریمیز قارانلیقدادیر
یانیب یاندیرمایاق یادین اوجاغین
ائویمیز سویوقدور, قیشدیر, شاختادیر

شهریاری اوزگه لره چیراغ اولماق یئرینه اوز ائلینین دردلرینی سویله مه يه چاغیریر, کی بو مکتوب آیری بیر ماجالدا اراشدیرماق گره کدیر.

او مکتوب شهریاردا بیر شٶعله نین آلوولانماسینا سبب اولور و شهریارین شاه اثرلریندن اولان « سهندیيه» شاعیر سهند خطاب یارانیر.

اوستاد شهریار حاقلی اولاراق ن سهندیيه» ده شاعیر سهند حاققیندا یازیر:

او دا شئعرین, ادبین شاه داغیدیر, شانلی سهندی
او دا سن تک آتار اولدوزلارا شئعر ایله, کمندی
او دا سیمورغدان الماقدادی فندی
شئعر یازاندا قلمیندن باخاسان دورر سپه له ندی
سانکی اولدوزلار اله ندی
سوز دئیه نده گوروسه ن قاتدی گولو, پوسته نی, قندی
یاشاسین شاعیر افندی
او نه شاعیر کی داغین وصفینه ميصداق اونو گوردوم
من سنین تک اوجالیق مشقینه موشتاق اونو گوردوم,
عئشقه, عئشق اهلینه موشتاق اونو گوردوم.

یوخاریداکی ميصراعلاردا گورونور کی, استاد شهریار سهندی قاف داغیندا یاشایان سیمورغا تشبیه ائدیب و اونون هونرین, شئعرین و یارادیجیلیغینی ده یه رله ندیریر.

دوزدور شاه رئژیمی بوتون وار گوجو ایله باجارابیلمه دی سهندین قوللارین زنجیرله ییب اسیر ائتسین, دوستاقلارا, سورگونلره محکوم ائتمکله, حقیقت سویله یه ن دیلینی باغلایا.

شاعیر بو قورتولوش عصرینده ائعتيراض سسینی شاه رئژیمینه قارشی بئله اوجالدیر:

طالئعیمه سن باخ, دوشونجه لریم یاساق,
دویقولاریم یاساق
گئچمیشیمدن سوز آچماغیم یاساق
گله جه يیمدن دانیشماغیم یاساق
آتا بابامین آدین چکمه ییم یاساق
بیلیر سن؟
آنادان دوغولاندان بئله
اوزوم بیلمیه, بیلمیه
دیل آچیب دانیشدیغیم- دیلده
دانیشماغیم یاساق ایمیش, یاساق.

سهند ائل دردینی سویله مگی شاعیرلرین وظیفه سی (گووره وی) بیلیر و بیر یئرده بئله سویله ییر :

دیلیمی دالیمدان چیخارتسالار دا
قوی قارداش دردیمی دئییم باری بیل
گونئیدن قوزئیه, شرقدن غربه
هانسی خالقی گوردون بیزیم تک ذلیل؟

سهند اوز خالقینی قطعی بیر موباريزه یه چاغیریر و بئله اینام بسله ییر:

کیم دئییر اولومدور جانیندان گئچمک؟
بو اولومدن دوغور باشقا بیر حیات
اینسان اوز جانیندان کئچمه سه دئمک
ابدی حیاتا چاتارمی؟ هیهات

شاعیر حاققی- حقیقتی اینسانسیز کور بیلیر . بو باخیش شاعیرین اینسانا ائعتيقادیندان و احئتيرامیندان سو ایچیر:

حاققین حقیقتین باغچاسی هر واقت
اینسانلا گولور, اینسانلا سولور
ان بویوک حقیقت اینساندیر آنجاق
اینسانسیز حقیقت اولسا کور اولور.

شاعیر اوزو اوچون بیر گوزه ل عالم یارادیب, اونون دونیاسیندا آزادلیق وار, سئوگی و محبت وار, اینسانلار شان حیات سورور.

يدونیادا
هر شئی آشکار آیدیندیر
گونش واردیر, ایشیق وار
اینسانلار محکوم دئییل
چیچک آچیر بار وئریر,
حیاتیندان ذٶوق آلیر
اینسانلیق وار, دوستلوق وار
سئوگی وار, محببت وار
من گوردویوم دونیادا

شاعیر سازیمین سوزو اثرینده بیر موتفکكير کیمی حیاتین درینلیکلرینه جوماراق خالقی اوزونو تانیماغا, سوندورولموش ميللی شوعورو اویاتماغا قارانلیقلاردا مشعل آختارانلارا آزادلیق و موباريزه یوللارینی گنجلره نيشان وئرمه يه چالیشیر.

بعضن اونا ائله گلیر کی هر شئی حیات, طبیعت حتتا اینسانلار بئله درین یوخویا دالمیش دونیانین خئیرینی- شرینی آتمیشلار.

گئجه نین بوینوندا ووقارلی داغلار,
سانکی ابدی بیر یوخویا باتمیش
دره لر, تپه لر, مئشه لر, باغلار
دونیانین خئیرینی-شرینی آتمیش

باشقا بیر یئرده دئییر :

اینسان حاققینی ایتیره ن گوندن,
باشی داشدان-داشا ده يیر هر زامان
سعادت جئیرانی قاچیر اونوندن
سیلدیریم یوللاردا قالیر سرگردان
آزیب اوزلويوندن ایتگین دوشه ند=ن,
قورد کیمی, اوزونون قانینی ایچیر
چالایلار, تیکانلار آیاغین بیچیر.

شاعیر یولونو ایتیرمیش, چاشمیش, موقدداراتینی یابانجیلارا تاپشیریب, حاققینا گوز یومموش خالقا, بابالارینین مردانه لیک=لرینی اوزلرینه چکه ره ک دئییر:

ازل گوندن قهرمانلیق,
مردانه لیک, قوچاقلیق
آد سانیلان یاناشیدیر
دوغرودان دا هر اینسانلیق
فخری اولان سجيیه لر,
بو ائللرین-اوبالارین
ائکیز تای بیر قارداشیدیر

و داها سونرا بئله دئییر :

هر دردین داواسین آختارماق گره ک
نه چیخار ییخیلیب, زاریلداماقدان؟
تلاشسیز قوللارین قوووتی اولماز
یول گئتمسه چاتماز مقصده اینسان
سحری آختاران گئجه دن قورخماز
آلیرام الیمه تلاش عصاسین
اه يه ر گویدن یئره قطران یاغسا دا
اوزوب کئچمه لییه م ظولمت دریاسین

گورولدویو کیمی شاعیر اوز هدفینه چاتماق اوچون, هر بیر چتینلیيه دوزوب حتتا جانیندان کئچمه يی ده لازیم بیلیر.

سهند ین ذئهنینده اینسانلار هر زامان بیر بیر ایله قارداشدیر:

من اینسانلاری بیر, بیرینین
قارداشیدیر, سیرداشیدیر دئیه
بیر گون , ایکی گون یوخ
عومور بویو هارای چکیب
قلم چالیب, بوغاز یئيرتیب
شئعر یازیب یاراتمیشام
حیاتیمین کیتابچاسین
واراقلا باخ
گٶر کی آنجاق
هئچ دردیمی, هئچ آغریمی
محکوم اینسان دردلریندن
آییریبان بولمه میشه م
من اوزومو, اوز ائلیمی
یاخین, اوزاق اینسانلیقدان
هئچ ده ارتیق سئومه میشه م
من یاغلیمی, یاوانیمی
هر یئردنسه, هر ائلدنسه
اولور اولسون, هر گون هر آن
آج یالاواج اینسان ایله ن
بولمک لیيه حاضیر اولوب
بو سوزومده صادیق دوروب
تا وارلیغا دایانمیشام
لاکن هله, یازیق دونیا
«ميللتچیلیک» خولیاسینا
عينادینا داوام ائدیر
«اومانیزمی» سایان کیمدی؟
اینسانلیغا باخان کیمدی؟

حیاتی و یاشایيشی تکجه اوزو اوچون آختارمیر شاعیر :

من تک ئوزوم دئيیله م,
خالقیمین, ائللریمین
نبضی من ایله ن وورور.
هر قلبیم چیرپینارکن,
کوکسومده بیر اوره ک یوخ,
میلیون اوره ک چیرپینیر,
من او كپنه يه م کی,
دونیادا حیات آدلی
شٶعله یه وورولموشام
یانسام دا باکیم یوخدور
ازلدن بو سئودادا
یانماغا دوغولموشام

آزربایجان و فارس شئعرینین هر ساحه سینده شئعر یازان و حتتا شاه اثرلر یارادان شاعيرلر چوخ اولموشدور. آنجاق خالقا میللی شوعورو آشیلایان, گئچمیشینی و گله جه يینی بو قده ر گوزه ل آنلادان شاعیر یوخ درجه ده آز اولموشدور. اوزه للیکله گونئی آزربایجاندا پهلویلر دوورونده حاکيم اولان بوغونتولو هاوادا فارس شووئنیزمینین موطلق حاکیمیيتی دٶورونده. سهند بیر شاعیر اولاراق, وطنینی آزاد, خالقینی خوشبخت گورمک ایسته ییردی.

سوندا سوزلریمی سهندین یاخین دوستو و همکاری بیزیم گورکه ملی یازیچیمیز رحمتلیک گنجعلی صباحینین سهندین وفاتی موناسیبتیله یازدیغی بیر پاراگرافلا بیتیرمک ایسته ردیم:

« افسوس کی آمانسیز اولوم اونو آزادلیغین ایلک باهاریندا سهند, ساوالان, حئیدربابا داغلارینین اتکلری لاله یاسمنله دولدوغو, کهلیکلری قاققیلداديغی, بولبوللری چهچه باشلادیغی زامان, او بویوک اینسانی, شئعر و ادب شاهینی بیزدن آییردی, آنجاق او اولمه ییب, او آلوولاندیردیغی شئعر و هونر مشعله سیله اوزونه بیر ابديیت یارادیب».

بئله لیکله سهند (۲۲ فروردین ۱۳۵۸ ه.ش) اوز میللی آرزولارینان بیرگه بیزلردن آییریلدی امما اونون اولمه ز اثرلری ایله اولمه زلیکده یاشایان بیر کووره ک اوره کلی شاعیردیر.

اوزو دئدیيی کیمی :

آنجاق ائلی اوچون یاشایانلارین
اولوب گئتمک ایله ن عومرو قورتولماز
اولومله حیاتدا بیر بوتونلوک وار
گول توخوم اولماسا, توخوم گول اولماز.

قایناقلار :

۱- وارلیق – بولود قاراچورلو سهند اوچون اوه زل سای – ۱۳۵۸ – تهران
۲- پیک آذر درگیسی- ایکینجی ایل ۱۶-اينجی سای – مرداد ۱۳۸۱ – زنجان
۳- شمس تبریز هفته لیيی – سهند اوچون اوزه ل سای – ایکینجی نومارا- دوردونجو ایل – ۹۳-اونجو سای- ۳ اسفند ۱۳۷۹ – تبریز
۴- سهندیه-شهریار – ایران جام یایین ائوی - ۱۳۷۵
۵- تریبون درگسی- ۳-اونجو سایی- یاز ۱۹۹۸ - سوئد